Kayhan Karaca
Abdullah Öcalan bir defa daha AİHM gündeminde. Fakat Öcalan bu sefer Türkiye’den değil Yunanistan’dan davacı oldu. Dava müracaatının odağında Öcalan’ın 1998 yılında Yunanistan’a gelişi, bu ülkeye iltica başvurusu ve Şubat 1999’da Kenya’da Türk makamlarına teslim edilişi yer alıyor.
Abdullah Öcalan, avukatları aracılığıyla AİHM’ye yaptığı müracaatta, Yunanistan’da bulunduğu devirde kendisine yönelik uygulamaların Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne (AİHS) ters olduğunu savundu.
Öcalan, müracaatında, Kenya’da Yunan makamlarının elindeyken Türk makamlarına teslim edilmesinin, Yunanistan’a iltica müracaatının incelenmemiş olmasının, Yunanistan’da kaldığı mühlet boyunca hukukî dayanaksız tutulmasının ve Yunan mahkemeleri önünde hak aramasına fırsat verilmemesinin AİHS’nin birçok hususuna alışılmamış olduğunu öne sürdü.
Öcalan’ın tezleri
Yunanistan’a birinci olarak 9 Ekim 1998 tarihinde gelen Öcalan, Yunan polisinden “kötü muamele” gördüğünü, bu durumun AİHS’nin insanlık dışı ve makus muamelenin yasaklanmasıyla ilgili 3’üncü unsuruna ters olduğunu serdetti.
Öcalan, Yunanistan’dan Kenya’ya naklinin ve orada Türk makamlarına teslim edilişinin, AİHS’nin ömür hakkıyla ilgili 2’nci ve makûs muameleyle ilgili 3’üncü hususlarının ihlali olduğu tezini savundu.
Öcalan, Yunanistan topraklarında bulunduğu periyotlarda (9 Ekim 1998 Atina havalimanı, 29 Ocak-2 Şubat 1999 Korfu adası, 2-15 Şubat 1999 Kenya’daki Yunanistan Büyükelçiliği) “fiilen” ve hukukî destek olmaksızın tutulmuş olmasının AİHS’nin özgürlük ve güvenlik hakkıyla ilgili 5’inci hususunun ihlali olduğunu ileri sürdü.
İltica müracaatının reddine karşı Yunan idari mahkemeleri önünde dava açmasına müsaade verilmeyen Öcalan, bu durumun da AİHS’nin adil yargılanma hakkıyla ilgili 6’ncı unsurunun ihlali manasına geldiğini savundu.
Yunanistan’daki süreç
Öcalan AİHM önündeki süreç öncesinde 4 Aralık 2008 tarihinde Atina İdari Mahkemesine başvurmuş ve hakkında Yunan makamları tarafından 1999 yılında alınan kararların, iki sefer iltica müracaatında bulunan bir kişinin geri gönderilemeyeceği prensibine alışılmamış olduğu tezini savunmuştu. Bu kapsamda 20 bin 100 euro manevi tazminat talep eden Öcalan’ın bu başvurusu 30 Ocak 2017 tarihinde Atina İdari Mahkemesi tarafından reddedilmişti.
İdari Mahkemenin gerekçeli kararında; “Yunan hükümetinin izlediği siyasetin idari yargı denetimi dışında kaldığı”, “29 Ocak-15 Şubat ortasındaki devrin Öcalan’ın iltica başvurusunu incelemek için kâfi bir müddet olmadığı” ve “istihbarat elemanlarının kusurundan kaynaklanan ziyandan devletin sorumlu tutulamayacağı” not edilmişti.
AİHM süreci
AİHM, Öcalan’ın başvurusu sürece koyarken Yunan hükümeti ve Öcalan’ın avukatlarından görüş talebinde bulundu. Mahkeme, Yunan hükümetine “Öcalan Türk devletine Yunan casuslar tarafından mı teslim edildi?” sorusunu yöneltti.
Tarafların Mahkemeye görüş iletmek için 12 hafta mühletleri bulunuyor. AİHM’nin bu görüşler temelinde Yunanistan’a karşı Öcalan davasında gelecek yıl içinde karar açıklaması bekleniyor. Mahkeme bu süreçte duruşma da düzenleyebilir.
Yunanistan’dan evvel Türkiye
Öcalan AİHM önünde Yunanistan’dan evvel Türkiye’den de davacı olmuştu. Öcalan’ın AİHM’deki dava süreci, Kenya’dan Türkiye’ye getirildiği 16 Şubat 1999 tarihinde başlamış, avukatları, “yaşamının tehlikede olduğu, makûs muamele gördüğü ve adil yargılanmayacağı” tezleriyle Strasbourg yargısına başvurmuştu. Müracaat sonrası İmralı’yı 2 Mart 1999’da ziyaret eden birinci ve tek yabancı heyet olma özelliğine sahip Avrupa Azap ve Makus Muameleyi Tedbire Komitesi (CPT), “Öcalan’ın azap ve berbat muamele görmediğine” ait olarak Mayıs 1999’da bir rapor yayımlamıştı.
Öcalan’ın başvurusunu Strasbourg’da 21 Kasım 2000 tarihinde düzenlenen duruşma sonrasında kabul edilebilir ilan eden AİHM, 12 Mart 2003 tarihinde açıkladığı birinci kararında, Öcalan’ın Türkiye’deki yargı süreci sırasında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) adil yargılanmayla ilgili 6’ncı, özgürlük ve güvenlik hakkıyla ilgili 5’inci ve makus muameleyle ilgili 3’üncü unsurlarının ihlal edildiğine hükmetmişti.
AİHM’de Ankara’ya karşı ikinci Öcalan davası (Öcalan-2) ise 2014 yılında sonuçlanmış, AİHS’nin 3’üncü hususu temelinde yapılan şikayeti inceleyen Strasbourg Mahkemesi, Öcalan’ın 17 Kasım 2009 yılına kadar olan tutukluluk şartlarında hak ihlali olduğuna hükmetmişti. Mahkeme buna karşılık, bu tarihten sonraki tutukluluk şartlarında ihlal olmadığını belirtmiş, cezaevi ziyaretleriyle ilgili müracaat için “ihlal yok” kararı vermişti. Yeniden AİHS’nin 3’üncü hususuna dayanılarak, “şartlı tahliye mümkünlüğü olmaksızın ömür uzunluğu mahpus cezası” temelinde yapılan müracaatta da ihlal kararına hükmeden AİHM, Öcalan’ın “zehirlenme girişimi” argümanlarını ise kabul edilemez bulmuştu.