Türk-Amerikan münasebetlerinde bilhassa son yıllarda Kongre’nin artan bir tesirinin olması, 8 Kasım’da yapılan orta seçimlerin Ankara tarafından da yakından izlenmesine neden oldu.
İkili münasebetlerde başta S-400 konusu olmak üzere yaşanan tansiyonlarda aktif bir rol oynayan ve Türkiye’ye çeşitli alanlarda yaptırım uygulanmasına yol açan maddeleri onaylayan Kongre’nin gündeminde F-16 savaş uçaklarının satışının yer alması seçimlere dönük ilginin artmasının nedenleri ortasındaydı.
Resmi sonuçların şimdi açıklanmamış olmasına rağmen Cumhuriyetçilerin 435 sandalyeli Temsilciler Meclisi’nde çoğunluğu ufak bir farkla ele geçireceği, Demokratların da Senato’da Lider Yardımcısı Kamala Harris’in oyu sayesinde tek oy farkla denetimi elinde tutacağı öngörülüyor.
Bu sonuçlar, Ankara açısından şu başlıkları öne çıkarıyor:
Erdoğan’ın beklentisi tutmadı
Türkiye’nin Amerikan Kongre seçimlerinden beklentisini en açık tabirlerle kamuoyuna aktaran kişi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan oldu.
Türk Devletleri Teşkilatı doruğunun yapıldığı Özbekistan dönüşü gazetecilere açıklamalar yapan Erdoğan, Cumhuriyetçilerin Temsilciler Meclisi’nde açık orta kazandıklarını, Senato’da da kazanma olasılıklarını içeren bir yaklaşım ortaya koyarken, “Senatoda iki üç yer çok büyük kıymet arz ediyor. Yani bu iki üç yerde şayet Cumhuriyetçiler başarılı çıkarsa tahminen iş bizim için çok daha kolay olacaktır. Artık süreci takip ediyoruz” ifadelerini kullandı.
Erdoğan’ın ABD’nin Demokrat Lideri Joe Biden ile hem ikili ilgileri hem de F-16 savaş uçağı satışı müzakerelerini yürüttüğü bir süreçte bu beklentiyi lisana getirmesi dikkat çeken bir öge oldu.
Erdoğan ve Biden, bu açıklamadan yalnızca bir hafta sonra Bali’de düzenlenen G20 Zirvesi çerçevesinde bir ortaya geldiler ve F-16 sürecini ele aldılar.
Erdoğan, gazetecilere yaptığı açıklamada, Kongre seçim sonuçlarına değinmezken, Biden’ın F-16 satışı için olumlu bir havada olduğunu lisana getirdi.
F-16 onayı çıkacak mı?
Türkiye ile ABD ortasında son yıllarda yaşanan tansiyonlar, Amerikan Kongresi’nde Türkiye aykırısı havanın güçlenmesine yol açmıştı. Rum, Ermeni ve Yahudi lobilerinin aktif kampanyaları, Kongre’den Türkiye aleyhine birçok karar çıkmasına neden olmuştu.
Türkiye’nin Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti ile Ege ve Doğu Akdeniz’de yaşadığı tansiyonlar, Karabağ savaşında Ermenistan’a karşı savaşan Azerbaycan’a askeri takviye vermesi de Amerikan Kongresi’nde tepkisel açıklama ve kararlara yol açmıştı.
Ancak Türkiye’nin Rusya’nın Ukrayna’yı işgal teşebbüsü sonrasında takip ettiği siyaset, Ukrayna’ya silahlı insansız hava araçları temin etmesi, besin güvenliği için tahıl koridoru muahedesini yaşama geçirmesi üzere adımları hem Kongre’de hem de Biden idaresinde Ankara lehine bir anlayışın gelişmesini sağladı.
Bu husustaki en somut gelişme ise Türkiye’nin F-16 satın alması sürecinde yaşandı. İkili bağlardaki meselelere rağmen Biden idaresi, F-16 satışını desteklediğini bildirdi.
Rum ve Ermeni lobilerinin de bastırması üzerine 2023 Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasası’na konan ve F-16 satışını şartlara bağlayan iki önerge geri çekildi ve müzakerelerin önündeki mani ortadan kalktı.
Kongre’de hâlâ F-16 satışına mahzur olmak isteyen Cumhuriyetçi ve Demokrat kongre üyeleri olsa da, bu satışın yalnızca Türkiye değil birebir vakitte NATO’nun güney kanadını da koruyacağı gerekçesiyle onaylanması Ankara’nın beklentileri ortasında.
Ancak bu onay sürecinin mevcut Kongre’de mi yani Aralık ayı sonuna kadar mı olacağı yoksa 3 Ocak 2023’ten itibaren misyonu devralacak yeni Kongre’de mi olacağı belirsizliğini koruyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın dış siyaset danışmanı İbrahim Kalın, bir röportajında, Aralık ayını işaret etmiş, Ankara’nın bu sürecin bir an evvel tamamlanmasını beklediğini kaydetmişti. Ankara ile Washington ortasındaki teknik çalışmaların sürüyor olması ve Kongre takviminin sıkışıklığı nedeniyle oylamanın 2023’e sarkması da olasılıklar ortasında.
Kongre’ye yeni lider, yeni komite başkanları
Ara seçimlerde Cumhuriyetçilerin Temsilciler Meclisi’nde çoğunluğu alması, başta Meclis Lideri olmak üzere kıymetli konumlarda değişimi de beraberinde getirecek olması açısından ehemmiyet taşıyor. Temsilciler Meclis Lideri Nancy Pelosi’nin yerine büyük olasılıkla Cumhuriyetçi Kevin McCarthy’nin gelecek olması Ankara’da olumlu bedellendirilen gelişmeler ortasında.
Kaliforniya’dan Kongre üyesi olan Pelosi, vazife yaptığı müddetlerde Türkiye’ye aralı davranmasıyla Ankara’da hoşnutsuzluk yaratmıştı.
McCarthy, Türkiye’nin 2019’da Suriye’ye yaptığı hudut ötesi operasyonu ve Rusya’dan S-400 hava savunma sistemleri almasına karşı çıkan Kongre üyeleri ortasında yer almıştı.
Temsilciler Meclisi’nde Dış Münasebetler Komitesi ve Askeri Hizmetler Komitesi liderleri da değişecek. Dış Münasebetler Komitesi Başkanlığı’nı yürüten ve Türkiye tersliği ile bilinen Bob Menendez’in yerine Cumhuriyetçi Kongre üyeleri Michael McCaul ve Jim Risch’in adı geçiyor.
Ancak her iki Cumhuriyetçi de Haziran ayında Demokrat Kongre üyelerinin de imzaladığı bir bildiriyle Türkiye’nin muhtemel bir Suriye operasyonuna sert tabirlerle karşı çıkmışlardı. Aynı Kongre üyeleri, 2021’de insan hakları konusunda Türkiye’ye daha fazla baskı yapılması için kaleme alınan bildiriye de imza atmışlardı.
Bu durum, Kongre’de Cumhuriyetçi ve Demokratlar ortasında seçim sonuçlarına nazaran rakamsal ve görevsel değişimleri olsa da Türkiye’nin başta Suriye olmak üzere Doğu Akdeniz ve Ege’de atacağı tek taraflı adımlara verilen reaksiyonun değişmeyeceğini göstermesi açısından değerli.